Ondergrondse onderdompeling van Rothko

Het was waanzinnig druk in het gemeente museum. Iedereen wilde Rothko zien. Rothko begon zijn carrière tamelijk surrealistisch. Lange mensen in de ondergrondse. Het is alsof de mens zich heeft aangepast aan de omgeving. Ze worden zelf ook pilaren. Later ontwikkelde Rothko steeds meer zijn eigen stijl, zijn handschrift, zoals Mondriaan en Pollock die hadden. Rothko stapelde kleuren op elkaar. Het is net alsof je naar ingemaakt fruit zit te kijken, of verschillende vloeistoffen waarvan de een zwaarder is dan de ander. Soms glipt de onderste kleur toch naar boven. Eerst dompelde hij de afgebeelde mensen onder in de geschilderde omgeving, later wilde hij dat doen met zijn publiek. Ik vraag me af of dat vandaag mogelijk was in de drukte van het museum. Mensen maakten vooral fotootjes van het werk, volgens mij is dat een probaat middel tegen onderdompeling.

Deze man neemt je mee naar Noord Korea

The interview is een domme film en zegt meer over Hollywood dan over Noord Korea. The Red Chapel een Deense documentaire is veel interessanter. Twee Koreaanse komieken die in Denemarken zijn opgegroeid gaan terug naar Noord Korea om daar optredens te doen. Een van hen is gehandicapt en dat is natuurlijk problematisch aangezien Korea alleen maar supermensen voortbrengt. In Rome deelde ik een appartement met Michael Spavor die als een van de weinige westerlingen het vertrouwen heeft van het Noord Koreaanse volk en zich een vriend en vertrouweling mag noemen van Kim Jong Un. Hij was diegene die basketballer Dennis Rodman het land in heeft gekregen voor de verjaardag van de Noord Koreaanse leider. Natuurlijk moest ik hem wel inwrijven dat hij dus bevriend was met een dictator die duizenden mensen in gevangenenkampen vasthoudt. Helaas zijn dat soort argumenten vandaag de dag makkelijk te pareren met opmerkingen over Guantanamo Bay. Hoe dan ook kan ik Michael van harte aanbevelen als gids in Noord Korea, ik heb heerlijk cocktails met hem gedronken bij het Colloseum.Daarna heb ik in een dronken bui bier naar hem gegooid en vervolgens heeft hij mij gebruikt als ruitenwisser bij een auto. Het regende namelijk. Een genoegelijke avond kortom en ik weet zeker dat hij ook in de ‘Democratic People’s Republic of Korea’ (DPRK) een plek weet te vinden waar je goed cocktails kan drinken. 

Waar het om draait

Je kunt onderaan de oevers van de Tiber fietsen en dan verschijnen de belangrijke gebouwen als kartonnen pop-up figuurtjes uit een prentenboek. Rome lijkt soms van papier gemaakt schreef John Cheever in zijn fantastische verhaal A boy in Rome en het is waar. Het komt vooral door de kleuren. Gebrande Siena en beige. Fietsen blijft toch een fantastische manier om een stad te verkennen. Gisteren hebben we ook nog even een scooter geleend. Dat is ook erg leuk en minder vermoeiend. De scooter geeft nog sterker dan de fiets het gevoel dat je daar woont en geen toerist bent. Dat is toch altijd waar het om draait, ook al ben je er maar vier dagen.

Aangeraakt

Gisteren zijn we gezegend door de Paus, voor wat het waard is, daarna zijn we voorgedrongen om de Sint Pieter binnen te komen. De gelovigen hadden een rij gemaakt die het hele Sint Pieterplein rondging. Daar konden we niet aan beginnen, zo gelovig zijn we niet. In de kerk werden we overrompeld door de grandeur van het gebouw, maar uiteindelijk was de ‘il pieta’ van Michelangelo toch wel het meest indrukwekkende. Het beeld is juist heel klein en fijn. Misschien is het wat betreft schaal 1 op 1 (Je had kleine mensen toen). Het staat achter glas maar het marmer komt echt tot leven, dat wil zeggen; ik heb nog nooit zo levendig de dood aanschouwd. Jezus ligt morsdood op schoot bij Maria, haar ene hand duwt zijn schouder omhoog. Daaraan kan je zien dat er geen spierkracht meer aanwezig is. Als je het beeld ziet dan gebeurt er iets met je, je krijgt een tinteling in je maag, je keel wordt droog en je hart begint te bonken. Veel mensen zullen dat verwarren met een religieus gevoel, maar het heeft niets met religie of God te maken. Hier word je simpelweg aangeraakt door de schoonheid van de kunst en het genie van Michelangelo. 

Overlevingskerk

De priester van de Sint Andreas kerk in Rome bleek een Brabander te zijn. ‘ Ik ben niet zo bijbelvast,’ zei ik tegen hem. ‘Maar wie hangt er bij dat altaarstuk aan het kruis?’ ‘Sint Andreas,’ zei de priester. Ik kon wel door de grond zakken. Gelukkig was het een zachtmoedige man en bovendien vertelde hij graag over het reilen en zeilen van de kerk. Het gebouw behoort de staat toe maar deze man Gods moest het maar bij elkaar zien te breien. Het kwam erop neer dat hij dikwijls de overheid erop moest wijzen dat ze hun plicht aan het verzaken waren als het ging om het invullen van papieren voor subsidieregelingen. Ook was hij zakenman genoeg om de gevel te laten restaureren en tegelijkertijd de steigers te verhuren voor gevel reclame. Met sponsoring heeft hij zo acht miljoen binnengehaald. ‘Dat was nodig ook want er zitten hier kilometers lange bedrading in de kerk voor het geluidssysteem en dat moet regelmatig vervangen worden,’ vertelde hij. Ook wees hij me op een wandschildering die hij recent had laten aanbrengen. Dat bracht hij als een overwinning op de Italiaanse staat want eigenlijk mag er bijna niks. Het leek erop dat hij bijna met meer geestdrift sprak over het zakelijke gedeelte van de kerk dan het geloof. Dat begrijp ik wel. Bij de kerst mis was nog niet de helft van de kerk gevuld. Iedereen zat in parochiekerken elders in de stad.

culinair bordeel

In een vreemde stad is het soms gokken als het gaat om lekker eten. Toegegeven in Italie kan niet heel veel misgaan. Soms heb je geluk en loop je ergens binnen waar geen toeristen zijn. Bar del Fico was zo’n toevalstreffer. We kregen de indruk dat hier meer aan de hand was dan alleen een restaurant. Het eten was voortreffelijk, daar niet van. We vielen er op aan als beesten, eerlijk gezegd. UItgehongerd na de vliegreis. Na enkele happen truffel pasta werd de sensatie alleen maar sterker dat ik aan het eten was in een culinair bordeel. 

Schade

Perdiep Ramesar is de journalistieke evenknie van Geert Wilders. Hij schetst een islamitische dreiging in de Schilderswijk in Den Haag op basis van verzonnen bronnen. Bij Geert Wilders heet het vrijheid van meningsuiting bij Ramesar heet het een journalistieke doodzonde. Nu wil Trouw al zijn artikelen uit het archief verwijderen. Wat een onzin. Alsof er nog iets aan veranderd kan worden. Net als de politiek van Wilders is de schade die Ramesar heeft aangericht allang niet meer ongedaan te maken.

Saoedische Prins op stationsplein

In de Groene Amsterdammer las ik het merkwaardige verhaal over Bin Talal van Roos van der Lint. Hij is een Saoedische prins die al 150 dagen op het stationsplein van Leiden bivakkeert.
Ooit had hij tien miljoen op een Zwitserse bakrekening. De Zwitserse bank claimt dat het geld is verdwenen omdat zijn vader het in aandelen had belegd die 'verdampt' zijn. Wat er nog over was aan geld (35000 euro) maakte snel op omdat hij gewend was aan een leven in hotels. Toen was de prins een dakloze illegaal. Na het verlopen van zijn studentenvisum vroeg hij geen verblijfsvergunning aan in Nederland. Over een paspoort beschikt hij niet.
Sommige geloven het verhaal, anderen niet. Feit is dat de Leidenaren hem hebben geadopteerd en hem boodschappen brengen. Sinds hij op straat woont is hij aangekomen. Het ultieme bewijs voor het belang van een goed verhaal.
Wat hij daar doet is onduidelijk. Hij wil dat zijn volk in opstand komt tegen het huidige regime van Saoedi Arabië.
Dit schrijft Roos van der Lint:

"Toen Bin Talal op een ochtend zijn ogen opendeed, stond daar Sinterklaas, met twee warme sjaals voor hem. Er zijn vrouwen die hem omhelzen. Ze komen heel dichtbij met hun gezicht, zeggen lieve woordjes en toveren iets lekkers te voorschijn. Voor jou, zeggen ze dan, en vertrekken weer. Of mensen komen bij hem terecht met hun eigen sores. Mijn man dit, mijn vrouw dat. Ik heb genoeg aan mijn eigen problemen, denkt Bin Talal dan, maar altijd zal hij vriendelijk lachen. Wonend in de publieke ruimte is hij altijd beschikbaar. Hij is niets dan dankbaar voor alle zorg."

Dat hij zichzelf ondanks die 35000 euro alsnog onder de armoede grens heeft gekregen moet toch wel als bewijs gelden dat hij een prins is. Hij kent de waarde van geld niet.

Bloeiend Beton

Gisteren ben ik de hele dag bezig geweest met het beoordelen van studenten bouwkunde waar ik zes weken geleden een college voor gegeven heb (zie hier). Ik heb toen duidelijk gemaakt dat het als architect belangrijk is om je eigen verhaal te vertellen en dat je dat verhaal zelf kan maken door anders naar de omgeving te kijken. Zo mochten ze van mij de omgeving meten met hun lichaam en daar iets mee doen. Het is niet gebeurd. Er waren prachtige tekeningen gemaakt, maar in feite kwam het erop neer dat er vooral veel (praktische) oplossingen waren bedacht, maar dat er veel te weinig problemen werden benoemd. Het moest allemaal zo duurzaam mogelijk en dat begrijp ik ook wel, maar dat wil niet zeggen dat je een soort duurzaam themapark moet maken. Dat had iedereen gedaan en dat is heel saai. Ik had het beter gevonden als iemand had gezegd dat duurzaamheid geen issue meer is, dat het gewoon wordt toegepast. En dat hij dan had gezegd dat de vloeivelden van de suikerunie gebruikt gaan worden om met pijl en boog op vossen te jagen en survival skills te leren. Ik noem maar wat. Of iedereen een stuk van de betonvlakte geven die naar eigen inzicht in cultuur gebracht mag worden. Aan de andere kant heette dit 'atelier' gebouw en detail, dus wat kan je dan helemaal van ze verwachten ? De details waren indrukwekkend. 

Oude trein

De wat oudere Nederlandse trein doet denken aan een rijdende tl-bak. Dat ondervond ik vandaag maar weer eens op weg naar Groningen. Ze zijn intens ongezellig. De zittingen zijn van blauw paars plastic en op de vloer ligt grijs linoleum. Ik voelde met mijn schoenen dat er zand op de vloer lag en de reflectie van het zwarte raam herinnerde mij eraan dat het tijd werd voor de kapper. Al is dat laatste natuurlijk niet de schuld van de trein. Als er nog klaptafeltjes waren geweest, dan had ik ten minste kunnen werken. Dan had ik naar mijn laptop kunnen kijken in plaats van naar mijn lange haar in het raam. Gelukkig is er altijd nog het vooruitzicht van de conducteur. Daar verheug ik me op. Ik vraag me dan af wat er vandaag weer in het vat zit. De warme kerstman-achtige verschijning, of toch meer het stillere piercing-type. Ze hebben allemaal hun eigen stijl en omgang met de reiziger. Vandaag kwam er een mollig type langs waarvan ik wist dat als ik hem de juiste vragen zou stellen hij me zou overstelpen met verhalen en tips. Hij kende vast een goede kapper, dat wist ik zeker. Alleen al de wetenschap dat ik het vragen kon, stemde vrolijk. Ik volstond met het tonen van mijn vervoersbewijs.

Plato vs Robocop

Er wordt veel geweld gepleegd tegen agenten in Amerika. Maar het omgekeerde is vaker het geval. Op youtube is een filmpje te zien inclusief de opname van een bezorgde burger die zegt dat er een man staat te zwaaien met een pistool. Hij zegt nog dat het waarschijnlijk nep is, maar wel beangstigend.  Er is niemand in de buurt verder. Het plein is leeg. Toch rijden de agenten tot vlak achter de jongen en dan maakt deze een rare beweging waarop hen van hen hem van anderhalve meter doodschiet vanuit de auto. Het bleek inderdaad om plastic pistool te gaan. Er was niemand in gevaar. Ze hadden ook van een afstand met een megafoon op hem in kunnen praten. Nu gaan alle agenten van het politiekorps in Los Angeles camera’s dragen om in de toekomst dit soort zaken te voorkomen.Of om aan te tonen dat er geweld tegen hen werd gebruikt.
In toenemende mate zoeken we naar technische oplossingen voor ethische problemen. Een crimineel mag op een gegeven moment naar huis, maar hij mag niet weglopen. We vertrouwen hem niet helemaal, hij heeft in het verleden ten slotte ook bewezen onbetrouwbaar te zijn en daarom geven we hem een enkelband. Nu gaan we iets vergelijkbaar doe met de politie. We geven ze wapens, maar voordat je het weet gaan ze met die wapens schieten. Bij die wapens komt dus ene cameraatje, want we vertrouwen niet helemaal op het inschattingsvermogen van de agent. Het lijkt me een slecht idee. Wat bewijst zo'n camera? Misschien pleiten de camerabeelden van de agent die de jongen in het lege park doodschiet hem wel vrij.
Is het niet beter om in de politie academie wat meer vakken filosofie te geven in plaats van schietlessen te geven? Het lijk me wel mooi dat je pas mag afstuderen als agent als je een essay hebt geschreven over de Politeia van Plato. Dan denk je wel twee keer na voordat je schiet. Ik weet zeker dat het helpt.

Feestvieren met jezelf

Feestvieren met jezelf. Ik ben er van tijd tot tijd vrij goed in. Zo heb ik in korte tijd de serie ‘Game of Thrones’ er doorheen gejast. De intriges, smerigheid en het geweld in een middeleeuwse setting, blijken toch redelijk verslavend. Onlangs zag ik dus ook Fury en nu heb ik 'Un Huomo in piu' gezien (Een man naar voren).
Het is een portret van twee beroemde mannen die ten val komen. Ze heten allebei Antonio Pisapia, die allebei te maken krijgen met de zwarte kant van beroemd zijn. De een (Toni Servillo) is een doorgesnoven zanger die in de bak belandt doordat hij seks heeft met een zestienjarig meisje of teveel drugs gebruikt, of allebei. De ander is de prof voetballer (Andrea Renzi) die alles goed probeert te doen en z’n best doet om trainer te worden, maar ook ten onder gaat. Iemand jat natuurlijk ook nog eens zijn briljante idee voor het winnende team (één man naar voren). Deze film uit 2001 vormt het regie debuut van Paolo Sorrentino en vanaf het begin zit zijn kenmerkende stijl er dus al in. Een heel simpel plot dat poëtisch wordt neergezet. Zijn beelden roepen meer vragen op dan dat ze verhelderen. Er zitten prachtige scenes in die de film de moeite waard maken. Bijvoorbeeld de televisie uitzending waarin de zanger zegt: ‘ Wat een onzin dat cocaïne je geheugen zou aantasten, ik herinner me alles.’ Of een scene in de gevangenis waar hij vis klaarmaakt. Een smakelijke film.  

Amerikaanse Waarden

Onlangs zag ik de film Fury. Fury gaat over een tankcommandant (Brad Pitt) en zijn crue die tijdens de tweede Wereldoorlog diep in Nazi Duitsland op fel verzet stuit. Het is een film die, los van het heroïsche einde, een rauw realistisch randje heeft. Vuilbekkende Amerikanen gehard door de strijd, maar ze geloven nog wel in Jezus. Typisch Hollywood wat dat betreft. Over de helft is er een scene dat de film nog Amerikaanser maakt dan al het andere. Brad Pitt voorkomt dat zijn mannen zich aan een meisje vergrijpen. Hij is daarmee het prototype van de Amerikaanse oorlogsheld. Ondanks alles houden ze er toch nog een morele standaard op na. Dat is nou precies wat ‘the good guys’ van ‘the bad guys’ onderscheid. Hoezeer Hollywood dat beeld ook probeert te reproduceren, sinds bekend is dat de CIA op grote schaal heeft gemarteld is dat beeld nauwelijks nog geloofwaardig. Amerikanen martelen echter al zo’n honderd jaar. In de Filipijnse oorlog in 1902 begon het al. In de jaren zeventig werden de communisten in Amerika gemarteld. Amerika werd realistischer zogezegd en minder idealistisch. Je moest ten slotte het imperium veilig houden. Maar is het echt veiliger geworden? Idealisme kan ook een hoop goed doen. Ze hadden ook het democratisch regime van Mohammad Mosaddegh in Iran kunnen erkennen (1951-1953). In plaats van de coupe d’etat van de shah te ondersteunen. Hadden we nu misschien minder last gehad van moslim terroristen. Hoe 'realistischer' Amerika wordt, hoe meer de CIA gaat lijken op de Gestapo. Hoe kan Amerika nu nog kritisch zijn op bijvoorbeeld China, als zij beginnen met het martelen van Amerikanen?

Bast

Vandaag heb ik een wandeling gemaakt in het Haagse bos in een Brunotti jas. Een jas die er voor zorgt dat je zin krijgt in wintersport, ook al is er geen sneeuw te bekennen. We liepen tot Huis ten Bosch, maar daar was niemand thuis. Er staan veel verschillende bomen in het Haagse Bos. Sommige hebben een eigenaardige bast. ‘Kijk, als je dat aan je been hebt, dan ben je niet blij,’ zei de lieve G. Het is gezond om door het bos te lopen. Je ziet er ziektes die je zelf gelukkig niet hebt. 

Don Quixote vervolg

Ik heb inmiddels antwoord gekregen van het Mauritshuis. Volgens Milou van het Mauritshuis gaat het hier om een omstander. Ik ben geen kunsthistoricus, maar ik heb Milou toch gemaild dat me dit zeer onwaarschijnlijk lijkt. De ruiter heeft namelijk een harnas aan dat typisch middeleeuws is en een lans die gebruikt werd bij ridderspelen. Milou had me verteld dat Abraham Bloemaert nogal nauwkeurig was bij de interpretatie van het verhaal. Ik geloof er niets van dat hij deze figuur heeft geschilderd. De figuur is over het landschap geschilderd. Ik denk dat het een ingreep is uit de negentiende eeuw. Milou heeft me allerlei scans opgestuurd uit kunsthistorische boeken. Er wordt nergens melding gemaakt van deze figuur. Dat is toch bizar. Men zou op zijn minst iets kunnen zeggen over dat middeleeuwse harnas, dat het niet echt past in een Grieks tafereel. Misschien is het toch niet Don Quixote. Hij droeg ten slotte een pispot op zijn hoofd en geen echte helm. Dat herinner ik me ineens.

Persimoenen op het asfalt

Ik was gisteren op weg naar iemand die net uit het ziekenhuis was ontslagen toen ik over kop vloog. Ik had een kartonnen doos op mijn stuur waarin een meloen zat, een mango en vier persimoenen apart verpakt in doorzichtig plastic. Het was vrij donker in de Arubastraat en ik had haast want het regende. Op dat moment gooide iemand een portier open. Dat is het gevaar waar je het meest bang voor bent als fietser. Wat nou als iemand z’n portier opengooit? Je kan op een hoop dingen anticiperen, maar een portier die op het laatst voor je open zwaait, daar is niets meer aan te doen. Ik vloog over de kop en kwam met een smak terecht op het asfalt. Twee dames snelde mij te gemoed en zeiden dat ik moest blijven liggen. Daar had ik weinig zin in, de straat was nat. Los van een pijnlijke knie had ik weinig problemen. De twee vrouwen stonden te trillen op hun benen. ‘Ze heeft een begrafenis gehad.'  Zei de bijrijder. 'Ze is er al de hele dag met haar hoofd niet bij.’ Dat vond ik wel sympathiek. Nadat ze me hadden geholpen met het terugvinden van de meloen, fietste ik hard weg met het geïmproviseerde fruitmandje op mijn stuur.  

Sloop kus

Vandaag was de gidslezing door criticus  James Wood. Ik kon er helaas niet bij zijn. Via de website van De Gids werden er wel alvast leestips gegeven met betrekking tot het onderwerp dat hij heeft behandeld (ondermeer het beschrijven van details). Zo heeft hij iets gezegd over De Kus van Tjechov. Dat verhaal kunnen we hier lezen en gaat over luitenant Ryabovitch die niet eerder door een vrouw werd gekust. Als dit per abuis wel gebeurd dan maakt dit diepe indruk.

". . . His neck, round which soft, fragrant arms had so lately been clasped, seemed to him to be anointed with oil; on his left cheek near his moustache where the unknown had kissed him there was a faint chilly tingling sensation as from peppermint drops, and the more he rubbed the place the more distinct was the chilly sensation; all over, from head to foot, he was full of a strange new feeling which grew stronger and stronger . . ."

Een fijn verhaal, waarbij de luitenant er uiteindelijk voor kiest niet al te dicht in de buurt te komen van de waarheid. Gedesillusioneerd kiest hij ervoor te zwelgen in zijn herinnering. 

Wood zal ondermeer spreken over het detail in het werk van Wood, maar ook in dat van Saul Bellow. In een eerdere stuk roemde hij de wijze waarop deze auteur beeldend schrijft zonder gebruik te maken van metaforen. Wood citeert uit het boek Herzog:

"At the corner, he paused to watch the work of the wrecking crew. The great metal ball swung at the walls, passed easily through brick, and entered the rooms, the lazy weight browsing on kitchens and parlors. Everything it touched wavered and burst, spilled down. There rose a white tranquil cloud of plaster dust. The afternoon was ending, and in the widening area of demolition was a fire fed by the wreckage ... Paint and varnish smoked like incense. The old flooring burned gratefully - the funeral of exhausted objects. Scaffolds walled with pink, white, green doors, quivered as the six-wheeled trucks carried off fallen brick. The sun, now leaving for New Jersey and the west, was surrounded by a dazzling broth of atmospheric gases."

Wood roemt de wijze waarop Bellow het geweld van sloop beschrijft; een luie bal die ruimtes binnentreed en over keukenbladen aait.

Ik heb meteen Herzog besteld, want die sloop, dat wil ik zelf ook wel eens meemaken.

Het mysterie van Don Quixote

In het Mauritshuis bekeek ik gisteren het schilderij ‘Theagenes ontvangt de erepalm van Chariclea’ van Abraham Bloemaert. 

Wie het bijbehorende verhaal afluistert (via de Mauritshuis app) hoort iets over de opdrachtgevers van het schilderij. Stadhouder Frederic Hendrik trouwt in 1625 met Amalia van Solms en Adriaan Bloemaert krijgt in 1626 de opdracht die gebeurtenis te eren met een serie schilderijen. Dit was er een van. Op de afbeelding wordt een erepalm overhandigd aan Theagenes omdat hij een hardloopwedstrijd heeft gewonnen. De twee worden op dit moment verliefd. Het is een mooi voorbeeld van hofkunst volgens het commentaar via de app. Er gebeurt echter nog wel meer op het schilderij waar we niets over horen. Zo ontdekte ik een ronduit merkwaardig detail. Helemaal achteraan de groep mensen doemt de spookachtige gestalte op van Don Quixote. We horen hier niets over. 
Online lees ik dat het liefdesverhaal is geschreven door de Griek Heliodorus rond 300 na Christus en in de Renaissance werd herontdekt in Europa. Het unieke was dat dit verhaal in ‘medias res’ was geschreven, middenin de actie, een belangrijk kenmerk van de moderne roman. Het boek heeft veel auteurs geïnspireerd waaronder Miguel de Cervantes. Dat  zou de verschijning van Don Quixote dus goed kunnen verklaren. In 1622 was er een Franse vertaling van Quixote beschikbaar die Bloemaert gelezen zou kunnen hebben. Probleem is alleen dat deze afbeelding verdacht veel lijkt op de interpretatie van Gustave Doré uit de negentiende eeuw. Zijn beroemde afbeeldingen hebben er überhaupt voor gezorgd dat ik Don Quixote herken wanneer ik hem zie. Zou don Quixote dan later aan het schilderij zijn toegevoegd? Op internet kan ik er zo gauw niks over vinden. Er gebeuren trouwens wel meer onbegrijpelijke dingen op het schilderij. Er groeit ook nog een mannetje uit een boom en onder Chariclea zit een oud vrouwtje. Wat doet ze daar in godsnaam?

Empathie

In een artikel dat Rob Wijnberg via zijn website de Correspondent vrij tot beschikking heeft gesteld verdedigt hij de opleiding filosofie ten opzichte van andere opleidingen omdat je er empathisch van zou worden. De filosofiestudent komt ten slotte met verschillende denkbeelden in aanraking en kan zich daarom ook in andere denkbeelden verplaatsen. Dat lijkt me een overschatting van de opleiding. Alsof we met een master filosofie ook meteen een soort tolerante John Stuart Mills worden en vinden dat we moeten streven naar het maximale geluk voor het grootste aantal mensen. Empathie leer je niet op de universiteit en als je het er al leert dan toch via een grote diversiteit aan medestudenten. In dat geval is Nederlands of bedrijfskunde dus net zo geschikt als filosofie. Bedrijfskunde is vanuit dat oogpunt misschien wel de beste keuze. Het is namelijk waarschijnlijker dat je daar in de collegebanken Turken en Marokkanen aantreft dan in de elite klasjes van de meest filosofie faculteiten. Bij bedrijfskunde leert iedereen, welke achtergrond je ook hebt, de universele taal van het geld verdienen.

Onderdrukking

Een film draaien in Bolivia over de Spaanse veroveraars van Latijns Amerika en de onderdrukking van de indianen en dan vervolgens in de actualiteit belanden van de onderdrukking van de indianen. Dat is het thema van de film Tambien la lluvia (Zelfs de regen). Een titel die verwijst naar het regenwater. Zelfs het regenwater is niet van de indianen, maar wordt verkocht aan een bedrijf. De absurditeit van de film zit hem erin dat de filmmakers ten koste van alles hun kritische aanklacht jegens de onderdrukking van de indianen willen maken, maar blind zijn voor de wijze waarop ze zelf onderdrukken (ze betalen maar twee dollar per dag). Een goeie film. Misschien wel een film over het beperkte belang van kunst.

Demonstratie handboek

 
In Amerika wordt de politie steeds gewelddadiger. Er waren dit weekend grote protesten in Berkeley omdat alweer een blanke agent niet is vervolgd voor betrokenheid bij de dood van een zwarte man. Agenten komen naar demonstraties gekleed alsof ze naar Afghanistan gaan. Daar sta je dan op slippers en een T-shirt omdat je dacht aan een vredige demonstratie deel te nemen. Ze lopen steevast uit de hand. 'Kleed je daar dan ook op,' stelt de website Revolution News. Ze hebben een soort  demonstratie handboek online gezet. 

"Protesting in a police state can be a dangerous, if vital exercise of your basic human rights. You cannot trust that unstable elements within the ranks of law enforcement would not instigate violence that would trigger the police into attack mode. Protect yourself and fellow activists make sure you follow the advice given and come prepared."

Het is altijd een misverstand dat repressie helpt bij het beheersen van sociale onrust. Zodra je geweld gaat toepassen op burgers die hun stem willen laten horen, bega je een van de grootste stomiteiten denkbaar. De democratie waarvoor je staat wordt dan als vanzelf om zeep gebracht. ook als er geplunderd wordt moet je niet gaan schieten.Toch gebeurd het iedere keer opnieuw.  

Dilemma

’Moet je een vriend in nood helpen?’ (de vraag werd gesteld tijdens een familiebijeenkomst)
Er waren twee kampen. Het ene kamp zei : ‘ja, je moet doen wat je kunt als iemand impliciet om hulp vraagt.’
Het andere kamp waaronder ik en mijn moeder zei: ’Nee, want als je de vraag stelt betekent dit dat het niet om een goede vriend gaat.’
Wij werden bestempeld tot het kamp van de draken, wat ik overigens niet als belediging heb opgevat (ik zie het meer in de trant van een Chinees sterrenbeeld ). Morele dilemma’s zijn overigens wel interessant omdat er meestal meerdere antwoorden mogelijk zijn die heel persoonlijk liggen.
In de  Snowqueen (zie hier) kwam een mooie scène voor waarin Barrett Meek door ene Andrew, op wie hij vroeger verliefd was, wordt opgelicht. Andrew zegt (samengevat): ‘ik heb hetzelfde hemelse licht gezien als jij, kan je me geld lenen?’ Barret is daar met zijn vriend. Barret zegt direct nee maar zijn vriend vraagt:’hoeveel heb je nodig?’
Later legt hij aan Barret uit dat iemand die om geld vraagt dit ook echt nodig heeft, al is het om een andere reden dan de persoon in kwestie in persoon zelf denkt..
Hij vindt het met andere woorden niet zo erg om opgelicht te worden, het is altijd ergens goed voor. Dat zijn volgens mij een verlicht soort mensen. Ik ben zo niet, ik ben zoals gezegd een draak, en ik zou in de scene van de Snowqueen zijn weggelopen. Voor mij zou dat het goede zijn, maar dat is niet in z’n algemeenheid zo te stellen.

Verveling

De foto's uit de reeks ‘Waiting’ van Erwin Olaf is zo mooi omdat ze iets laten zien wat je bijna niet meer meemaakt, mensen die ergens wachten zonder dat ze iets anders doen. Hun mobiele telefoon checken bijvoorbeeld. Zadie Smith haalt in haar essay ‘man vs corpse’ de komiek Louis CK aan die op de talkshow van Conan O’brien uithaalt naar de cell phone. Die geeft hij niet aan z’n kinderen omdat je er dom van word en bovendien leer je geen empathie via je cell phone. Ook in Nederland is digitaal pesten een belangrijk probleem. Dit zegt Louis CK:“ You never feel completely sad or completely happy, you just feel kinda satisfied with your products, and then you die.”
Technologie vult de gaten, ze nemen de verveling weg als je ergens staat te wachten, maar misschien is die verveling wel belangrijk. Misschien is verveling wel een belangrijk deel van wat het betekend om een persoon te zijn. Volgens Zadie Smith is dat de reden dat de boeken van Karl Ove Knausgaard zo populair zijn. Er gebeurd niets, er is geen opsmuk, je leeft het leven met hem. Zoals het is. De verveling van bier halen bij de supermarkt, de verveling van herhalende familiefeestjes, de verveling van het leven. Belangrijke verveling die je niet moet wegnemen met een digitaal snuifje zelfbevestiging. In het het essay van Smith wordt Lacan aangehaald. Hij definieert een trauma als 'a missed encounter with the real.' 

Lees het stuk van Zadie Smith hier. Het is zeer de moeite waard. 

Zelfdestructief Design

Een vriendin attendeerde me op dit artikel in The New York Times over de tentoonstelling ‘fabmind’ in Tokyo. Een van de ontwerpen op die tentoonstelling is van de Afghaanse ontwerper Massoud Hassani woonachtig in Nederland die lokale kennis gebruikt om tot een innovatief ontwerp te komen waarmee mijnen kunnen worden geruimd. Als kind speelde hij met kleine voorwerpen die voortbewogen door de wind. Nu maakte hij van bamboe een vergelijkbaar object maar dan in het groot. Het ding beweegt als een 'tumbleweed' door de wind en is zwaar genoeg om een mijn tot ontploffing te brengen. Het verliest dan maar een paar bamboestokken en kan dan zelfs nog twee mijnen onschadelijk maken.

Snowqueen

Een vriend had mij de Snowqueen cadeau gedaan. Een roman van David Cunningham. Mensen kennen hem van The Hours. Niet het boek, maar de film. Ik had nog nooit iets van Cunningham gelezen, maar het beviel me wel. Zijn vertelstijl is indringend. Het gaat over de levens van de broertjes Meek, hun geliefden en hun vrienden. Barrett Meek ziet een vreemd licht dat hem op een goddelijke wijze beschouwt, zijn broertje Tyler is een muzikant met een zieke vriendin. Hij maakt zich drukker om de mogelijke winst van McCain bij de verkiezingen dan zijn eigen drugsprobleem.
Mooie vertellingen over levens die elkaar raken, maar ook erg opgesloten zitten in zichzelf. Hun eigen logica hebben. Tegelijkertijd krijgen we een prachtig beeld van hedendaags New York; pre-gentrified Bushwick en uber hip Williamsburg.

Voor als u het echt even niet meer weet, ontkoppelen met Nico

Lethargisch gewauwel

Alleen Aanmodderfokker draaide op het tijdstip dat we langs de bioscoop wandelden. Een verschrikkelijke titel, maar de film had blijkbaar allerlei Gouden Kalveren gekregen. We waagden het erop. Het was een fout. De film had een flinterdun verhaal en ging weer eens over een rijkeluiszoontje die niets van zijn leven maakt. Een leeg bestaan en een lege film. Waarom wordt dat thema toch zo vaak gebruikt? Je ziet gewoon aan de film uit welke kringen de makers komen. De dialogen waren soms wel droog komisch en ik kon er soms wel een beetje om lachen, maar een enkele dialoog is nog geen film. Omdat er niks op het spel staat krijgt de film geen enkele urgentie. Niks loopt uit de hand, niks wordt echt pijnlijk of dramatisch.Godzijdank werd er nog behoorlijk geacteerd, verder is het een aaneenschakeling van lethargisch gewauwel. Ik kwam met een kater weer naar buiten. Dit is met stip de slechtste film die ik dit jaar heb gezien. Dat het een Gouden Kalf heeft gekregen voor beste film is bijna een belediging voor Alex van Warmerdam die vorig jaar voor Borgman ook een Gouden Kalf kreeg voor beste film.

Zwitsers eten massaal katten vlees (hier een recept)

Een dieren actiegroep, SOS Chats Noiraigue, heeft een petitie van 16.000 handtekeningen ingediend bij het Zwitsers parlement met het verzoek een verbod in te stellen tegen het eten van huisdieren.
In Zwitserland schijnen op vrij grote schaal katten en honden te worden geconsumeerd. Vooral in Lucerne, Appenzell, Jura en de Kanton van Bern is de praktijk wijdverbreid. Katten worden er over het algemeen in een ovenschotel verwerkt met witte wijn en knoflook. Het is een typisch kerstgerecht en je maakt het op vergelijkbare wijze klaar als konijn. Een bekende Spaanse uitdrukking is overigens kat verkopen alsof het haas is (“Dar/vender gato por liebre). Van hondenvlees maken ze worst en een speciaal ingemaakt gerecht tegen reuma.
Volgens de voedsel en waren autoriteit in Zwitserland mag je geen honden en katten verkopen als vlees, maar het is wel legaal om je eigen huisdieren op te eten. Dat klinkt een beetje als ons gedoogbeleid op het gebeid van softdrugs. 
Ik vind het wel iets moois hebben om na enkele jaren aan de gezinstafel te zeggen: ’Wat denken jullie? Is het niet eens tijd om poekie in de pan te doen? Hij is niet meer zo aanhankelijk. Nemen we daarna een konijn, schijnt ook lekker te zijn.’ Eigenlijk is het dier vriendelijker om een kat te slachten dan in het asiel te doen. Van al dat verhuizen wordt een dier ook niet blij. 

Gek genoeg vond ik geen uitgebreid Zwitsers recept, maar wel een oud 
zestiende eeuws recept uit Spanje. Misschien iets voor de kerstdagen? (tip: katten zijn gemakkelijk te vangen met een beetje vis of melk. Goedkoop en lekker vlees!)

You take a fat cat, and cut its throat, and after it is dead, behead it and throw the head away, because it is not something to be eaten because it is said that those who eat the brains will lose their minds and lack judgment.
After cleanly skinning the cat and gutting it and washing it well, wrap the carcass in a clean linen cloth and bury it in the ground, leaving it for a day and night, then take it out of the ground and roast it on a spit over a fire, and when it begins to cook, rub it with garlic and olive oil; once it is smeared well with the garlic and oil, take a green branch [switch] and hit the meat until it is well roasted, continuing to smear it with oil, and when the meat is done, cut it up as for rabbit or goat, and put the meat on a large plate, taking garlic and oil boiled in thin broth, and pour this over the cat, and you can eat this because it is a good dish. (Translated by C. Bertelsen)

Open Grenzen II

Gisteren haalde ik het interview aan met Joseph Carens die beweerde dat we geen enkel moreel recht hebben op de rijkdom die ons ten deel is gevallen. Vandaar dus dat het goed zou zijn om de grenzen open te gooien en mensen in ons land toe te laten om wat te verdienen.
Vandaag las ik het stuk van Guy Standing in het NRC dat ging over het basisinkomen. Ook hij stelt dat we geen rechten kunnen ontlenen aan de rijkdom waar we bovenop zitten. We hebben er zelf namelijk niet zoveel voor gedaan. ‘Waarom zouden alleen de nazaten van de rijken een erfenis en het geschenk van zekerheid krijgen?’
Hij gebruikt dit argument om het basisinkomen te promoten.
Hij schuift alle bezwaren, zoals onbetaalbaarheid, aan de kant. Het huidige subsidiestelsel is juist duur en inefficiënt (dat is natuurlijk waar). Bovendien gaan de meeste subsidies nu naar het bedrijfsleven (belastingvoordelen). Ik weet niet of het basisinkomen de beste manier is om mensen in beweging te krijgen. Ik denk dat het openen van de grenzen een betere methode is.
In onze berichtgeving over migranten gaat het bijna nooit over de migranten zelf maar wel over het effect dat ze hebben op de samenleving. Waarom is dat? We horen altijd dat ze onze banen afpakken, maar we gaan eraan voorbij dat migranten vaak hun eigen werkgelegenheid creëren omdat ze bijvoorbeeld over ambachtelijke vaardigheden beschikken die wij niet meer hebben. Denk aan Roemeense timmerlui en stukadoors. Het open gooien van de grenzen zal meer bewerkstelligen voor de economie dan het instellen van een basisinkomen, simpelweg omdat het meer mensen in beweging brengt. Bewegende mensen betekent geld dat gaat rollen en dat moet je hebben in een gezonde Europese economie. Rolt het de verkeerde kant op? Dat kan dus niet in een Europa met open grenzen. 

Open Grenzen

Joseph Carens is voorstander van open grenzen. Hij vindt dat de wereld nog teveel functioneert als een oneerlijk feodaal systeem zegt hij in een interview op de Stone.

'In a world of relatively closed borders like ours, citizenship is an inherited status and a source of privilege. Being born a citizen of a rich country in North America or Europe is a lot like being born into the nobility in the Middle Ages. It greatly enhances one’s life prospects (even if there are lesser and greater nobles). And being born a citizen of a poor country in Asia or Africa is a lot like being born into the peasantry in the Middle Ages. It greatly limits one’s life chances (even if there are some rich peasants and a few gain access to the nobility).'

We denken al snel dat dit de natuurlijke toestand van de wereld is, maar dat is natuurlijk niet zo. We hebben te maken met een constructie. We denken dat we het morele recht hebben op wat we hebben. Het is de vraag of dat zo is. Geen vraag waar politici zich erg druk om maken, maar filosofen wel en sommige economen ook. Protectionisme is zelden goed voor een economie.

Smart cities

Rem Koolhaas gaf onlangs rake kritiek op de ontwikkeling van zogenaamde smart cities. Hij deed dit tijdens een bijeenkomst over smart cities georganiseerd door de EU op 24 september. De transcriptie is onlangs naar buiten gebracht. Hij zegt ondermeer dit:

‘When we look at the visual language through which the smart city is represented, it is typically with simplistic, child-like rounded edges and bright colours. The citizens the smart city claims to serve are treated like infants. We are fed cute icons of urban life, integrated with harmless devices, cohering into pleasant diagrams in which citizens and business are surrounded by more and more circles of service that create bubbles of control.’

Hij heeft gelijk natuurlijk, maar dat burgers als kinderen worden behandeld door met geruststellende kleuren en vormen te werken, heeft te maken met het feit dat de smart city wordt bevolkt door de ouderen van dagen. De tijd dat de stad de plek was voor de jongeren is voorbij. Juist de smart city wordt gebouwd voor de ouderen en zoals bekend worden die steeds kinderlijker en hebben behoefte aan 'bubbles of control'. Ook wel thuiszorg geheten, (of een skype connectie, dat is thuiszorg op afstand)

Excessief geweld

Het is toch opvallend dat we ons zoveel zorgen maken over IS en het kalifaat, maar dat een land als Mexico waarschijnlijk allang een terroristische staat is. De methodes die worden toegepast om mensen te martelen en te doden doen in het geheel niet onder voor wat IS allemaal doet. We moeten niet vergeten dat er in het westen vooral verontwaardiging bestaat over kruisigingen en onthoofdingen. Vrijheidsstrijders oké, maar die onthoofdingen, nee, daar trekken we een grens. Eigenlijk is dat hypocriet. Het geweld is namelijk helemaal niet excessief, het is eerder een vorm van lokale folklore (denk aan Saddam en Asad). Los daarvan gebeurt het dus al veel langer in Mexico, maar daar kijken we niet naar. Laat staan dat we er iets aan doen. Dat is waarschijnlijk ook niet in het belang van VS. Een sterker regime zou namelijk ook nog wel eens een eigen mening kunnen hebben. Veel zaken zijn in Mexico natuurlijk ook onzichtbaar en bovendien is het argument vaak; de drugskartels doen de ellende alleen elkaar aan. Dat argument gaat niet op voor de 43 verdwenen studenten. De drugsmaffia handelde in opdracht van de burgemeester in Iguala. Hoezeer het systeem in Mexico corrupt is blijft gissen, maar de procureur generaal kapte onlangs een persconferentie af met de woorden: ‘ya me canse,’ ’Ik heb genoeg gehad, ik ben moe.’ Dit getuigt toch wel van een uitzonderlijke ongevoeligheid. De zinsnede is een strijdkreet geworden tijdens protestmarsen.

Onze eigen geschiedenis staat trouwens ook bol van de gewelddadigheden. Niet dat het ergens op slaat om de geschiedenis erbij te pakken, maar leuk is het wel. Lees bijvoorbeeld wat we met Balthasar Gerards hebben gedaan, zeg maar de Mohammed Bouyeri van de zestiende eeuw. Deze Katholieke terrorist had gehoor gegeven aan de Fatwa die Filips II over prins Willem van Oranje had uitgesproken, maar werd na de moord gepakt. Toen hebben ze onder andere het volgende gedaan (citaat van Wikipedia):

"Zijn rechterhand waarmee hij het moorddadige feit gepleegd heeft, zal met een gloeiende tang afgeknepen worden; vervolgens zal men met gloeiende tangen op verscheidene plaatsen op zijn lichaam het vlees afknijpen tot op het bot. Vervolgens vierendele men hem levend waarna het hart uit zijn borstkas gesneden en hem in het gezicht geworpen zal worden. Tenslotte zal men zijn hoofd afhakken waarna zijn vier uiteengetrokken delen op de Haagpoort, Oostpoort, Ketelpoort en de Waterslootsepoort tentoongesteld dienen te worden. Zijn hoofd moet op een staak gespietst en vervolgens bij het voormalige huis van de prins geplaatst worden."

Lekker klagen

Mariana Alessandri schrijft op de Stone over klagende New Yorkers. Dat wordt door buitenstaanders nogal eens verkeer geïnterpreteerd. Alsof je altijd maar naar de zonnige kant van het leven moet kijken om met elkaar in contact te komen. Alessandri suggereert dat juist negativiteit ‘helps to connect’. Negativiteit is niet per se een vorm van onmacht, je opwinden over een situatie waar je niks aan kan veranderen, het is ook zoiets als een ventiel om frustratie door te laten ontsnappen. Alessandri schrijft dat gezamenlijk klagen een beter middel tot lotsverbintenis is dan gemeenplaatsen uitwisselen. Ze haalt Schopenhauer aan:‘His account of others as “fellow-sufferers” in “On the Sufferings of the World” encourages us to nurture a soft spot for even the most flawed individuals.’
Klagen veroorzaakt mededogen. De boodschap is echter makkelijk verkeerd te interpreteren. Het gaat er niet om dat we nu allemaal moeten gaan klagen, maar dat klagen vaak wordt gezien als een staat van ongelukkig zijn. Dat is dus niet het geval. Camus heeft een essay geschreven over de mythe van sisyphus, de man die voor eeuwig een rotsblok een berg moet opduwen. Hij zegt dat we ons Sisyphus als gelukkig moeten voorstellen.

Havenziekenhuis II

Vandaag had ik mijn tweede tripje naar het Rotterdamse Havenziekenhuis. Ik bleek viraal en bacterieel clean te zijn. Dat is fijn. Het is alsof de artsen zeggen: ‘We hebben gekeken en gezien dat het goed was, we zegenen je en laten je gaan.’
Aldus liep ik gezegend de stad in om de nieuwe markthal te bezichtigen. Leuk. Alleen jammer dat er glas voor zit. Zo kan er geen vogel doorheen vliegen. Voordat ik de trein instapte heb ik nog koffie gedronken bij het Nationale Nederlanden Douwe Egberts café (ik had consumptiebonnen gekregen toen ik bij Nationale Nederlanden als huizentester had gesolliciteerd). In het café stond een gebutste eend en dat deed me weer aan suame magazine denken, de Ghanese verzamelplaats van gebutste auto’s. Deze had echter in een James Bond film meegespeeld en was dus heel bijzonder.

Havenziekenhuis I

Sinds ik malaria heb gehad is mijn recht van spreken op het gebied van tropische ziektes en vooral het recht op het inschatten van het gevaar ervan, tot een nulpunt gedaald. De lieve G heeft me dat recht ontnomen. Ik heb ten slotte bewezen het gevaar op tropische ziektes te onderschatten. Lag ik niet vijf dagen in het ziekenhuis met malaria? Welnu, vandaag ben ik met de lieve G naar het Rotterdamse Havenziekenhuis gegaan om ze daar de stuipen op het lijf te jagen. Ik zag althans de receptioniste duidelijk verstijven toen ik zei dat ik waarschijnlijk Ebola had. In Ghana had ik twee dagen, vooral in de ochtenden een koortsaanval gehad. Ook moest ik hoesten en had ik last van mijn spieren, allemaal Ebola verschijnselen (net zo goed als verkoudheidsverschijnselen). De receptionist greep de telefoon om te vragen of ‘het protocol’ moest worden gestart.
Een arts kwam toegesneld en zei dat hij me even geen hand gaf als ik het niet erg vond. Bij het meten van mijn temperatuur bleek echter dat ik op dat moment geen koorts had en dus kon Ebola worden uitgesloten. Wel zei hij dat ik de volgende dag terug zou kunnen komen om van op tot teen doorgemeten te worden (een sluimerende malaria is nog een optie). Voor heel even was ik de eerste Ebola patiënt van het Havenziekenhuis. Niemand had zich nog gemeld met een dergelijke vraag. Vreemd; ik had wel verwacht dat door de media gekte rondom de epidemie mensen vanuit Zuid Frankrijk met griep klachten zich voor de zekerheid zouden melden. Dat valt dus nog mee.

Strand

Een bezoek aan Ghana mag geen vakantie heten. De enige landmark die we hebben bekeken is de diepe olievlek van Suame Magazine. Toch zijn we gisteren even op het strand geweest bij wijze van ontspanning. De paarden die er worden verhuurd zien er goed verzorgd uit. Ik besloot een ritje te maken. Eerst ging het moeizaam. Zo langzaam, zelfs dat de begeleider me kon bijhouden. Dat terwijl het hier ging om een racepaard. ‘Haal die stijgbeugels er maar af,’ zei ik tegen de begeleider. ‘ ze doen pijn aan mijn scheenbenen.’
‘Are you sure?’ Vroeg hij, maar hij deed het en dat voelde een stuk beter.
Bij gebrek aan een rijbewijs scheur  ik zo nu en dan op een paard door de branding. Ik moest achteraf extra betalen voor ‘speeding’. Het was de moeite waard. Toegegeven; veel toeristischer wordt het niet.

Politieke symbolen

De Turken bouwen een enorme moskee in Accra. Volgens mij is het een kopie van de Blue Mosque in Istanbul. Politiek is oorlog met andere middelen. Dat geldt ook voor ontwikkelingshulp.

Starbo

Op het vliegveld van Kumasi gaf iemand mij een high five en even later werd mijn lenzenvloeistof uit de tas gehaald.’ Wat is dit? Dit is een vloeistof en is dus verboden.’ Zijn collega zei echter dat lenzenvloeistof onder medicatie viel en dat dit dus wel mee mocht. De enorme rol plakband die in mijn tas zat viel echter wel onder de verboden spullen. ‘Plakband is een wapen. Met een rol plakband kan je namelijk de hele crue vast tapen en zo kan je het vliegtuig overnemen.’
Het klonk overtuigend. Aan boord van het vliegtuig zei de eerste stewardess.’ I like your hair.’ De tweede stewardess zei:’me too.’
‘You are taking your hair away,’ zeiden ze bij het afscheid. Vliegen met Starbo is een licht surrealistische ervaring gebleken.

Theologische discussie met een Ghanees als ik bier gedronken heb

(G): ‘Een glazen oog in iemands hoofd, verandert in een echt oog, daarin zien we de heilige geest.’
(Ik):’Waarom hebben jullie altijd een glazen oog nodig om in God te geloven?’
‘God doet uitzonderlijke dingen, vandaar.’
‘Waarom kan je niet gewoon naar een boom kijken en dan van God doordrongen raken?’
‘Dat is misleiding, als een boom met je praat dan is dat de duivel. Echte wonderen daar gaat het om.’
‘Naar mijn mening, als je God wil respecteren, moet je ermee ophouden om gebruikte olie in de grond te laten lopen, zoals jullie elke dag doen.’
‘Oh mister Abraham, dat is het groene geloof, dat komt uit Europa. Dat heeft helemaal niets met God te maken.’

Ik schreef eerder dat iedereen recht heeft op zijn eigen werkelijkheid, maar soms werkt andermans werkelijkheid mij een beetje op de zenuwen. Het geloof is in Ghana tot pure kitch vervallen.