Het Lichaam

In de NRC van vandaag staat een interessant stuk over de schrijver Philipp Blom die een boek heeft geschreven over twee radicale verlichtingsdenkers die door de geschiedenis zijn vergeten. Het gaat om de heren Diederot en Holbach die niet zozeer de ratio voorop stelden maar de lichamelijkheid. Het mooiste, het leukste wat wij in ons leven kunnen meemaken, zit in die instincten, zegt Blom de heren na, de rede moet ze alleen bijsturen.
Blom laat in zijn boek, Het verdorven genootschap, zien dat de gematigde verlichtingsfilosofen zoals Kant en Voltaire veel dichter bij de bestaande structuren van religie bleven omdat ze de religieuze minachting voor onze instincten gewoon handhaafden. ‘Door het lichaam als iets troebels te onderdrukken werd de verregaande rationalisering van de maatschappij in de 19de eeuw mogelijk. Zo kom je terecht in modern Times van Charlie Chaplin, en, als je het schroefje nog iets vaster aandraait, bij de dienstregeling van de trein naar Auschwitz. Dat is allemaal rationeel, dat werkt allemaal prima. (p.5 boeken NRC) . Eerder vandaag zag ik een voorstukje van Metropolis dat over een menstruatiekunstenares gaat. Ik zal het filmpje in een blog hier boven plakken. De kunst is in eerste instantie wat merkwaardig want nogal lichamelijk, maar nu ik dit stuk over Philipp Blom heb gelezen vallen dingen ineens op hun plek. De kunstenares biedt een ontsnappingsclausule uit de moderniteit, door zich op bijna tribale wijze in te smeren met haar eigen menstruatiebloed. Dit is misschien het tegenovergestelde van entartete kunst. Het is verlichtte kunst, tenminste voor de aanhangers van de radicale stroming.