Kasper Juul, de persvoorlichter van Birgitte Nyborg, valt uit tegen een ultra rechtse politicus die de minimum leeftijd wil verlagen voor strafvervolging van kinderen. Van veertien wil hij het verlagen tot twaalf jaar. Juul is het daar fundamenteel me oneens en wil dit morele onrecht aan de kaak stellen door zich eens uit te spreken. Hij moet z’n verontschuldigingen aanbieden van de Deense premier, zijn baas. Niet publiekelijk, maar privé met een blik koekjes.
De maand van de filosofie gaat over schuld en boete. De Volkskrant plaatste vanmorgen hierover een stuk van Peter Giesen en Wilma de Rek. Zij halen in het stuk verschillende auteurs aan en concluderen ondermeer dat verontschuldigingen vooral geuit worden om relaties instant te houden. Een goede reden lijkt me. Zie bovenstaande scène uit de populaire politieke serie Borgen. Het gebeurt te weinig vinden de twee auteurs. In het bedrijfsleven merk je niets van verontschuldigingen over de crisis. Er worden twee psychologen aangehaald, Mark van Vugt en Max Wildschut. Zij zeggen dat de moderne werkomgeving een ‘echte kansenzone is voor narcisten en psychopaten’.
Kansenzone? Het moet een van de lelijkste begrippen zijn van de afgelopen tijd. Uiteindelijk komen de auteurs van het Volkskrant stuk met deze stelling: Voor echte maatschappelijke verandering is een herwaardering van schuld als fundamenteel menselijk tekort, noodzakelijk.
Het klinkt strijdlustig, maar ze bedoelen dat we dankbaar moeten zijn voor wat we hebben en meer moeten doen voor anderen. Een beetje mager is het wel. Een andere benadering van het morele en monetaire schuldvraagstuk is ook mogelijk. In ‘Debt the first 5000 years’ laat David Graeber (ik citeerde hem al eerder toen Tegenlicht er een uitzending over maakte, zie deze blog) zien dat het in de middeleeuwen heel normaal was om schulden te hebben. Je ruilde een kip voor een brood en een brood voor drie knollen. En altijd stond je wel bij iemand in het krijt. Dat was een soort evenwicht waar iedereen baad bij had. Eens in de zoveel maanden werd alles verrekend en het verrekenen gebeurde dan met muntgeld. Misschien is dat wel een veel betere herwaardering van schuld. Schuld als sociaal bindmiddel. We zouden dus meer schulden moeten hebben in plaats van minder, maar dan niet bij de bank want dat is te abstract. Schulden hoor je te hebben bij je buurvrouw anders voel je het niet.
Ondertussen spookt het woord kansenzone nog door mijn hoofd. Ook ik hunker naar macht en overwinning. De vraag is alleen; ben ik psychopathisch dan wel narcistisch genoeg? Ik voel me vooral schuldig en dat is volgens mijn vriendin terecht. Ik draag te weinig af aan de gezamenlijke rekening en heb vandaag een Ghanese dieetpil genomen om te zien welk effect dat had. Ze hadden me verteld dat er speed in zat, maar het bleken slechts voedsel supplementen te zijn (allerlei nuttige vitaminen). Desalniettemin concludeerde mijn vriendin: schuldig.
