Ik werd door een vage kennis opgebeld met de vraag of ik mee wilde naar het verhoor van Florence Hartmann in het Joegoslavie tribunaal. De vage kennis in kwestie is iemand die ik over het algemeen probeer te ontlopen, wat met name te maken heeft met zijn neiging mij in onbewaakte ogenblikken door mijn krullen te aaien of mijn bovenbeen te strelen. Sommige mensen hebben nu eenmaal de neiging om voortdurend aan anderen te zitten. Deze handelingen ervaar ik niet als ondragelijk, eerder als ongemakkelijk. Om de situatie niet al te pijnlijk voor hem te maken, tolereer ik die handelingen meestal. Tot op zekere hoogte uiteraard, ook mijn tolerantie kent zijn grenzen. Maar die betreffende vage kennis belt dus op met de mededeling dat hij opweg is naar Den Haag om de Florence Hartmann zaak bij te wonen. Die naam zei me hoegenaamd niets. Was het een medewerker van Milosevich, een vrindinnetje van Karadzic misschien? Of een voormalige miss Joegoslavie die in de oorlog de verkeerde lintjes had doorgeknipt ?
De vage, soms handtastelijke kennis legde mij in opgewonden stemming uit dat het de voormalige woordvoerder van Carla Del Ponte betrof. Carla Del Ponte dat was een naam die me wel wat zij, de ijzeren dame die oorlogsmisdadigers zoals Slobodan Milosovic, voor het gerecht heeft gesleept. Ja, Carla Del Ponte, die kende ik wel uit de krant. Die werd door iedereen gehaat omdat ze allerlei landen ervan beschuldigde de internationale rechtsgang te blokkeren. De vage kennis legde mij uit dat Florence Hartmann een boek heeft geschreven met de titel Paix et Chatiment (Vrede en straf) over het Joegoslavie tribunaal.
Hierin citeert ze uit vertrouwelijke stukken en dat mag niet volgens de rechtbank.
Ik werd geboeid door het verhaal dat de vage soms handtastelijke kennis, bij vlagen met overslaande stem, door de telefoon riep.
Toevallig was ik ook nog eens Het Proces van Franz Kafka aan het lezen, een boeiend relaas van iemand die in het web van een ondoorgrondelijke rechtbank verzeild raakt. Ik voelde dat er wel eens raakvlakken zouden kunnen zijn tussen Kafka en het proces Hartmann. Op het gevaar af dat de vage kennis weer eens handtastelijk zou worden, stemde ik in hem bij het hek van het Joegoslavie tribunaal te ontmoeten. Ik kwam wat laat aanzetten omdat ik mijn paspoort was vergeten en dus snel even terug moest fietsen. Maar mijn vage kennis stond al druk zwaaiend en schreeuwend buiten op mij te wachten, wat ik nogal overdreven vond.
Bij binnenkomst moesten we eerst door een soort antiek aandoende veiligheidspoortjes en moesten onze tassen in versleten houten kistjes over de lopende band van het röntgen apparaat. Een Ghanese veiligheidsagent, ik meende aan zijn Engels te horen dat hij uit Ghana kwam, stopte onze tassen vanuit de houten bakjes in oude bruin geschilderde ijzeren kluisjes van het type die ze bij de meeste middelbare scholen vijftien jaar geleden al hebben weggehaald. Ik vond het gedoe van de veiligheidsbeambten met kluisjes en röntgen apparaat buitengewoon ontwapenend. In plaats van de strak georganiseerde zwaar beveiligde rechtbank die ik had verwacht aan te treffen, trof ik een huiselijk soort gezelligheid, een sfeer die ook tijdens de rechtzaak aanhield.
Het zaaltje waar het publiek de zitting kon volgen was eigenlijk een gang die langs de rechtzaal liep, die zichtbaar was via een glazen wand en het effect had van een gigantisch aquarium waarin zich bijzondere vissoorten ophielden.
Om toch nog de suggestie van een zaaltje te wekken waren er houten kamerschermen neergezet en kon het publiek plaatsnemen op klapstoeltjes. De rechter die afkomstig was uit Malta merkte op dat iedereen eigenlijk voor het eerst in deze rechtzaal aanwezig was en dat de deelnemers moesten beseffen dat deze rechtbank z’n eigen eigenaardigheden had en dat men zich daarin diende te verdiepen. Helaas werd niet aan het publiek duidelijk gemaakt om welke eigenaardigheden het ging. De advocaat van Hartmann vroeg of zijn client misschien wat dichter bij hem mocht komen zitten. Dit om te voorkomen dat de indruk werd gewekt dat mevrouw Hartmann tot een familie behoorde waar zij niet toe gerekend zou moeten worden. Hij bedoelde hiermee de familie van oorlogsmisdadigers. De rechter vond dit goed maar waarschuwde de advocaat dat hij niet te licht moest oordelen over de aantijgingen tegen Hartmann. Want ook al behoorde zij dan niet tot die ene familie van oorlogsmisdadigers, dan behoorde ze toch wel tot een andere, niet minder omstreden, familie. Ondertussen had de vage kennis een hand op mijn bovenarm gelegd en gingen mijn nek haren overeind staan. Toch vond ik dit niet de plek om hem van me af te slaan. De rechter wilde een korte inleiding geven over de beklaagde en vroeg of ze het een bezwaar vond dat hij haar geboorte jaar noemde. Hij zei er bij dat hij dit altijd aan alle vrouwen vroeg. Op dat moment kreeg ik een lachbui, niet vanwege deze opmerking, maar omdat de vage kennis zich naast mij op een belachelijke manier met mijn bovenarm bezig hield.
Hierop trok hij zijn hand gelukkig weg en tot mijn opluchting draaide het publiek zich weer om in de richting van het aquarium. Sommige mensen gaan naar de openbare bibliotheek om even een krantje te lezen en onder de mensen te zijn. Ik denk eraan om in het vervolg nog meer zittingen van het Joegoslavie tribunaal bij te wonen. Het heeft iets buitengewoon huiselijks en rustgevends.
Eenmaal buiten vroeg de vage kennis of ik hem naar het station wilde brengen. Ik twijfelde maar kon hooguit uitbrengen dat mijn band een beetje zacht was. Toch klom hij achterop en klampte me zoals viel te verwachten stevig vast. Ik fietste zo hard als ik kon, maar bedacht halverwege het excuus om nog even naar de Albert Heijn te gaan. Daar stemde hij mee in, hij moest ook nog boodschappen doen. Ik gooide wat vegetarische balletjes in mijn mandje om die avond bij de zuurkool te nuttigen, de vage kennis kocht twee pakken soja melk. Buiten bood hij me één van de pakken sojamelk aan om uit te proberen. Maar ik zei dat ik geen sojamelk hoefde. Ook zei ik dat het beter was om verder niet achterop te gaan omdat de band echt te zacht was, dus liepen we samen naar de tramhalte. Hier nam hij na een innige knuffel onder de woorden ‘dag lieverd’ afscheid. De tram reed weg en ik zag dat hij één van de pakken sojamelk op het bankje had laten staan. Die heb ik toen maar mee naar huis genomen.
