In een essay in de Groene Amsterdammer (20 augustus) schrijft Nelleke Noordervliet over de teloorgang van het lezen en de teloorgang van de romankunst. In het essay wordt de werkelijkheid zonder literatuur vergeleken met een een kindertekening van een huis. Alles erop en eraan, maar het mist dimensie. Die dimensie wordt geboden door de literatuur. Je kan prima leven met die beperkte dimensie van de kindertekening, volgens Nelleke. De metafoor geeft al aan dat je het dan dus in het platte vlak moet zien te rooien.
Alsof je geen ‘diepe’ ervaringen kan hebben zonder literatuur. Alsof de geboorte van een kind, om maar wat te noemen, geen extra dimensie zou verschaffen. Misschien is het een verkapt pleidooi voor het gebruik van hallucinogene paddestoelen. Hoe meer dimensies hoe beter!
Even later is de roman geen dimensie machine meer maar de kanariepiet in de mijn. Eerst leefde we volgens Nelleke Noordervliet alleen nog maar in een plat vlak zonder haar geliefde romans, nu stikken we zelfs. Of bedoelt ze dat alleen de schrijvers stikken? Dat wordt niet duidelijk. Overigens is de titel van dit stuk: De roman als phoenix.We hebben dus: Phoenix, dimensie machine, kanariepiet.
Ik vraag me trouwens af of die zuurstof metafoor wel klopt. Misschien hebben Nederlandse auteurs wel teveel zuurstof en zijn er blijkbaar geen urgente thema’s die besproken moeten worden. De roman wordt entertainment juist omdat alles mag. Wat dat betreft blijft de repressie van de Sovjet Unie een interessante ‘omgeving’ voor literatuur. Het is een plek zonder zuurstof en juist dat leidt tot creatieve processen. De schrijver moet ten slotte proberen iets duidelijk te maken zonder dat de sensor dat in de gaten heeft. Het niet zeggen, het suggereren, vormt toch de essentie van literatuur? Om de romankunst weer belangrijk te maken moeten we haar verbieden. Nelleke zou ik willen adviseren voorlopig niet meer te schrijven, maar eerst eens wat paddenstoelen te consumeren. Toevallig ben ik dat zelf volgende week van plan. Ik nodig haar van harte uit samen met mij in een Groningse blokhut de mogelijke dimensies van de literatuur te onderzoeken.
